HAKLI ÇOCUKLARDAN GÜÇLÜ BİREYLERE: ÇOCUK HAKLARI KONUSUNDA FARKINDALIK OLUŞTURMAK İÇİN NE YAPMALIYIZ?

Çocuklar için ideal yaşam şartlarını ele aldığımızda; temel olarak fiziksel ve duygusal
açıdan sağlıklı olmaları, olumlu benlik algısı oluşturmaları ve nitelikli yaşam koşullarına
erişimlerinin gerekliliğinden bahsederiz. Çocuğun gelişiminin tüm alanlarını kapsayan ideallere
ulaşmada önemli rehberlerimizden biri de kuşkusuz kanunen ve ahlaki olarak tüm çocukların
doğuştan sahip olduğu, çocuk haklarıdır.

Ülkemizde 1990 yılında imzalanmış olan Çocuk Hakları Sözleşmesi ile çocuk hakları
güvence altına alınmıştır. On sekiz yaşına kadar, her bireyi ‘‘çocuk’’ olarak tanımlayan Çocuk
Haklarına Dair Sözleşmesi 42. maddesinde, çocuk haklarının yetişkinlere ve çocuklara öğretilmesi
öngörülmüştür. Böylece öznesi oldukları ve kendilerine tanınan hakları bilmeleri, çocukların temel
hakkı olarak kabul edilmektedir (Akyüz, 2001).

Ev ve okul ortamı, çocukların en çok vakit geçirdikleri ve yaşantı yoluyla hayatı
öğrendikleri alanlardandır. Bu nedenle, çocukların haklarını öğrenmelerinde ve bu hakları
içselleştirmelerinde aile üyeleri ve eğitimciler önemli rol oynar (Ersoy, 2012).

Özellikle okul iklimi ve eğitim uygulamalarının; çocuk haklarının öğretimi, korunması ve
izlemesinde etkisi büyüktür. Bu nedenle ebeveynler ve çocukla çalışan uzmanlar, Çocuk Hakları
Sözleşmesi’nin ilkelerini bilmeli ve kendi uygulamalarını bu ilkeler doğrultusunda değerlendirip
zenginleştirmelidir. Çocuk hakları eğitimi, çoğunlukla geleceğin öznesi olarak değerlendirilen
çocuklarımıza karşı ‘‘bugünün bireyleri’’ olarak yaklaşan bir anlayışı kazandırmayı hedefler.

Etkin Çocuk Hakları Eğitimi için Neler Yapılabilir?

Ders içinde ve ders dışında çocukların haklarını öğrenebileceği ve uygulayabileceği
etkinlikler planlanmalı ve yürütülmelidir. Çocuk hakları ve insan hakları, ancak hakların
hayata geçtiği ortamlarda, çocuklar tarafından içselleştirilebilir.

Çocukların gelişen kapasiteleri gözetilerek, görüşlerini özgürce ifade edebilecekleri katılım
ortamları oluşturulabilir. Çocuk, kendisine saygı duyulduğunu bildiği güvenli ortamlarda
dinlenmelidir. Bu şekilde çocuğun benlik saygısı gelişir, çocuk daha fazla sorumluluk
alabilir ve başkaları tarafından daha az yönlendirilmeye ihtiyaç duyar.

Çocuklarla beraber sınıf veya ev kurallarını oluşturulmalıdır. Bu yolla çocuk, fikirlerinin
hayatındaki etkililiğini hissetmiş olacaktır.

Farklılıklara saygı duyma ve etkin dinleyici olma konularında rol model olunmalıdır.
Unutmayın ki çocuklar, çok iyi bir gözlemcidir.

Çocuk hakları eğitimini, çocuğun gündelik yaşam deneyimlerine uygun davranışsal
örneklerle düzenleyiniz. Bu şekilde çocuk, sadece hakların ve ihlallerin bilgisine erişmekle
kalmaz; bu konuda günlük yaşama dair yorum gücü de kazanır (Flowers, 2010).

Etkin bir hak eğitimi için her eğitim kademesinde, çocuğun gelişimsel özelliklerine uygun
materyal ve uygulamalar seçiniz. Okuma ve etkinlik kitapları, drama çalışmaları ve
animasyonlarla süreci destekleyiniz. Bunun için bu konuda yayınlanmış uygulama
kılavuzlarından ve kitapçıklardan yararlanabilirsiniz.

Hak temelli eğitimi çocuğun düzeyine uygun şekilde oyunlaştırınız. Oyun, çocuğun hayata
baktığı penceredir. Neden böyle diyoruz? Çünkü oyun, çocuğun temel ve ilk tanıştığı
iletişim yöntemlerinden biridir ve gelişirken dünyayı anlaması ve yorumlaması için en
değerli araçtır. Çocukların güçlü yönü olan oyun, aynı zamanda çocukların en temel
hakkıdır.

KAYNAKÇA

• Akyüz, E. (2001). “Çocuk Hakları Sözleşmesinin Temel İlkeleri Işığında Çocuğun Eğitim Hakkı”,
  Milli Eğitim Dergisi, 151.
  http://dhgm.meb.gov.tr/yayimlar/dergiler/Milli_Egitim_Dergisi/151/akyuz.htm
• Ersoy, A. F. (2012). Vatandaşlık Eğitiminde İhmal Edilen Bir Alan: Evde ve Okulda Çocuk
  Haklarının Eğitimi. International Online Journal of Educational Sciences, 4(2).
  https://www.acarindex.com/dosyalar/makale/acarindex-1423904314.pdf
• Flowers, N. (2010). Pusulacık Çocuklar İçin İnsan Hakları Eğitimi Kılavuzu (Çev: Çulhaoğlu M.)
  İstanbul: Bilgi İletişim Grubu Yayıncılık.
  https://insanhaklarimerkezi.bilgi.edu.tr/media/uploads/2020/12/09/Pusulacik_.pdf