Yazar: Psikolojik Danışman Betül ERSOY
‘‘Helikopter Ebeveynlik’’ kavramı, ilk olarak 1969 yılında Haim Ginott tarafından
ortaya atılmıştır. Küçük bir çocuğun, annesinin helikopter gibi başında döndüğünü
söylemesinden esinlenilerek bu yeni kavram doğmuştur.
Bu tutuma sahip ebeveynlerin en önemli özelliği, çocuklarına aşırı odaklanmış
olmalarıdır. Adeta çocuklarını pamuktan bir kafeste tutarlar. Genellikle çocuklarının başarı ve
başarısızlıkları için aşırı sorumluluk üstlenme, aşırı korumacı ve mükemmeliyetçi olma,
çocuğun hayatı üzerinde aşırı bir kontrol sağlama helikopter ebeveynlerin en önemli
özelliklerindendir.
Helikopter ebeveyn tutumu, çocukların çok küçük yaşlarından itibaren görülmeye
başlar. Her fırsatta çocuğundan bahsetme, yürüme çağında sürekli çocuğu gölge gibi takip
etme, davranışlarını ve oyunlarını kontrol etme, tek başına kalmasına fırsat vermeme şeklinde
gözlenen tutumlar okul çağında yerini; güvenilir eğitmen bulmak için aşırı bir çaba
göstermeye, çocuğun arkadaş ve aktivitelerini belirlemeye, çocuğun yapabileceği işleri ve
sorumlulukları onun yerine yapmaya, sorunları çocuğun yerine çözmeye çalışmaya, ev
ödevleri ve projeleri üzerinde orantısız bir yardım sağlamaya bırakabilir. Okul notları için
öğretmeni aramak, sıkı ders planı yapmak, her anını etkinlikle doldurmaya çalışmak, çocuğun
ilgi alanı olmayan özel kurslara göndermek de bu ebeveynlerin çok sık gözlemlenen
davranışları arasındadır. Çocuğun yaşı ilerledikçe öğrenim göreceği üniversiteyi belirleme,
evleneceği kişiyi seçme ve hatta eş ilişkileri konusunda çok fazla müdahaleci olma gibi
tutumlarla devam edebilir.
Yapılan araştırmalarda anne-babaları helikopter ebeveynlik tutumuna yönelten
sebepler arasında, çocuğunun fiziksel, akademik, sosyal ve duygusal hayatı için aşırı bir
endişe duymaları, dış dünyaya karşı güvensizlik, kendi çocukluk yaşamında ihmal edildiği
düşüncesiyle bunu çocuğunda telafi etme isteği ve son olarak da diğer ebeveynlerden kaynaklı
baskı hissetmeleri sayılmaktadır.
Helikopter ebeveyn tutumu, son yıllarda her kültürde anlamlı bir artış göstermiştir. Bu
artışın sebepleri arasında teknolojinin gelişmesi çok büyük bir etken olmuştur. Childs bu
durumu; “dünyanın en uzun sanal, kablosuz, yüksek teknoloji ürünü, elektronik göbek bağı”
olarak tanımlamıştır. Aynı zamanda sosyal medyadaki mükemmel ebeveynlik algısı, bu
tutumun yaygınlaşmasını önemli ölçüde etkilemiştir.
Ülkemizdeki helikopter ebeveynlik tutumuna ilişkin istatistik verilerine bakacak
olursak; Türkiye’de yapılan araştırmalar gösteriyor ki her üç anneden biri ve her yedi babadan
biri, helikopter ebeveyn tutumuna sahiptir. Bu oran, son otuz yıl içinde %60 artmıştır. Bu
ebeveynlerin özellikleri arasında eğitimli olmaları, büyükşehirde yaşıyor olmaları ve çocuk
sayısının az olması hatta tek çocuklu ebeveynlerde daha fazla bu tutumun sergilendiği
gözlemlenmiştir.
Helikopter ebeveynliğin sebep olabileceği en önemli sorun: yaptığım şeyi kendim
yapmam konusunda ailem bana güvenmiyor, mesajıdır. Bu mesaj, öz güvenin ve öz saygının
azalmasına yol açmaktadır. Çocuklarımızı büyütürken bu kadar özen gösterip, bir birey
olduklarını hissettiği dönemde öz güven ve öz saygı eksikliği yaşamasını istemeyiz, değil mi?
Bununla birlikte, helikopter ebeveyne sahip çocukların ileri yaşlarında depresyon,
kaygı bozukluğu, karar verme güçlüğü ve narsistik özellikler gösterme eğilimi de diğer
bireylere oranla daha yüksek gözlenmiştir.
Aslında iyi bir ebeveyn olmanın sırrı, çocukların her zaman ve her yerde yanında
olmaktansa, gereken zamanlarda ufak dokunuşlarla destek olmaktan geçer. Çocuklara
yapabildiği görevler verip sorumluluk almalarına fırsat vermek, öz güven gelişimine daha fzla
destek olacaktır. Arabadaki emniyet kemeri kazayı önlemez, yolculuk anında olası kazalardan
hasar görmemizi önler. Ebeveynlik de buna benzer. Çocuğumuza emniyet kemerini takarız ve
zarar görme ihtimali olan durumlardan onu koruruz. Yolculuk bitince emniyet kemerini
çıkartırız ve hayatın akışına devam ederiz. Her bireyin emniyet kemeri ve kendini hasarlardan
koruma şekli zamanla oluşur. Ebeveynlerin görevi çocuğuna bir emniyet kemeri olmak değil;
kendi emniyet kemerinin ne olduğunu bulması konusunda yardımcı olmak ve kendi emniyet
kemerini takabilene kadar, ona destek olmaktır.
KAYNAKÇA
- Yılmaz, H. Türkiye’de Helikopter Ebeveynlik Eğilimi ve Helikopter Ebeveynlerin
Demografik Özellikleri. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 20(46), 133-160. - Yılmaz, H. (2019). İyi ebeveyn, çocuğu için her zaman her şeyi yapan ebeveyn değildir:
Algılanan Helikopter Ebeveyn Tutum Ölçeği (AHETÖ) geliştirme çalışması. Erken Çocukluk
Çalışmaları Dergisi, 3(1), 3-31. - SET, Z. (2020). Helikopter Ebeveynlik Tutumu ile Psikolojik Belirtiler Arasındaki İlişkide
Şişirilmiş Benlik Duygusu ve Dürtüselliğin Aracı Rolü. Nöropsikiyatri Arşivi, 57(4), 318-
324.