Yazar: Psikolojik Danışman Berna ERCAN
Eminim pek çoğumuz çocuk gelişiminde ebeveynlik tutumunun etkisiyle ilgili onlarca
şey duymuşuzdur. Makaleler veya söyleşiler, gözümüzü dünyaya ilk açtığımız yer olan
ailenin tutumlarından bahsetmişlerdir. “Otoriter ailede büyüyen çocuklar, saldırgan olurlar’’
ya da ‘‘Aşırı hoşgörülü ailede büyüyen çocuklar, bencil olurlar.” Bu gerçekten böyle midir?
Aile içinde olup bitenler, kim olduğumuzun yordayıcısı mıdır?
Anne babalar, çocukları için en iyisini isterler. Onları mümkün olan en iyi şekilde
yetiştirmenin ve geleceğe daha iyi hazırlanmalarına destek olmanın yollarını ararlar. Öyle ki
çocuk gelişimi üzerine sayısız çalışma yapılmıştır. Daha önceleri ailenin çocuk üzerinde bir
etkisi olabileceği bile düşünülmezken, şimdilerde ebeveynlik tutumunun ortaya çıkardığı
farklı sonuçlar üzerine odaklanılmaktadır. Çocuğun kendini nasıl tanımladığı, kendisi ve
çevresi hakkında neler hissettiği ile ilgili pek çok çıkarım için ebeveynlik tutumlarına
bakılabilir. Ancak kapsamlı bir tahmin yürütmek için bu yeterli değildir. Yapılan bazı ikiz
çalışmaları; başarı, özgüven ve mutluluk gibi konularda aynı evde yaşamanın anlamlı bir fark
yaratmadığını ortaya koyuyor. Yani aynı çevre, aynı kalıtıma sahip çocukları benzer olarak
şekillendirmeyebilir. Bu size, ailenin çocuk gelişiminde hiçbir etkisi olmadığını
düşündürebilir. Ancak sonucu şu şekilde değerlendirmek gereklidir; aynı anne baba, farklı
çocukları farklı etkileyebilir.
“Ben bütün çocuklarıma aynı şekilde davranırım.” diye düşünebilirsiniz. Oysa zaten
odaklanmamız gereken kısım, ailenin tutumu değil çocukların kendi bakış açılarıdır. Yuko
Munakata’ya göre: ‘’Anne babalar çocuklarına yardım ettiklerinde, bir çocuk ailesinin ilgili
olduğunu, diğer çocuk ise bunun boğucu olduğunu düşünebilir.’’ Yani aynı tutuma sahip
olmanız, çocuklarınızın aynı tepkiyi vereceklerini göstermez. Öyleyse gelişim kitaplarında
yazan ebeveynlik tarzlarının, bütün çocuklarda aynı sonuçları doğuracağını söyleyebilir
miyiz? Kitaplar bize pek çok şeyin cevabını verebilir ama her şeyi açıklayamayabilir.
Görüldüğü gibi ebeveynlik tarzı; çocuğun kişiliğinin, tutum ve davranışlarının tek
belirleyicisi değildir. Bu yüzden aile tutumlarına bakarak tek ve doğru bir tahmin yürütmek
çok zordur. Şimdiye kadar aile davranışlarına ilişkin bariz olarak görülen her şey, beklenen
sonuçları sunmayabilir. Ebeveynlerin çocuk üzerinde etkisi vardır, ancak kontrolü yoktur.
Bunu anlamak, anne babalığın yarattığı içsel ve çevresel baskıyı azaltmak açısından
önemlidir. Kişilerin kendi hayat tecrübelerinden dolayı ebeveynlerini; çocuklarının
başarısızlıklarından dolayı kendilerini suçlamaması gerekir. Birey olarak bizleri oluşturan ve değiştiren birçok faktör vardır. Bunlar bir bütün olarak değerlendirilirse, aile içi ilişkileri
anlamak ve sorunların çözümüne katkı sağlamak çok daha kolay olabilir.
KAYNAKÇA
- TEDxCU. (2019, Nisan). The Science Behind How Parents Affect Child Development.
https://www.ted.com/talks/yuko_munakata_the_science_behind_how_parents_affect_child_d
evelopment/footnotes - Harris, J. R. (1995). Where is the child's environment? A group socialization theory of
development. Psychological Review, 102(3), 458–489. - Robert Plomin, Denise Daniels, Why are children in the same family so different from one
another?, International Journal of Epidemiology, Volume 40, Issue 3, June 2011, Pages
563–582